نكات تكميلي در ششم ادبيات (3) تجربي رياضي قاضي بُست

1) شبگير = صبح رود ، سحرگاه -  برنشستن = سوار بر اسب شدن - كران = حاشيه – ساحل

2) يوزان ( جمع يوز ، يوز جانوري مانند پلنگ كه براي شكار آهو و گوزن تربيت مي شده است .) حشم ( چاكران ،‌خدمتكاران ، اطرافيان ) نديمان ( همنشينان ، همدمان شخصي بزرگ ) مطربان ( خوانندگان و نوازندگان – كسي كه در موسيقي و هنر نمايشي دستي در كار دارد ) چاشتگاه ( هنگام خوردن صبحانه ) شراع ( در اينجا به معني « سايه بان » مي باشد ) به معني بادبان كشتي هاي قديمي نيز به كار مي رود .

       به نام خدا آزمون واژه هاي ادبيات فارسي (1) اول دبيرستان            نام ونام خانوادگي:

هيچ مهدي(        )   به دست تواني آوردن؟ 2- بزرگی ، بخشندگی وبخشایندگی(          ) اورا ستوده اند 3- ز تن خون و خوي (         ) را فرو ريختند. 4- آتشك دو استر (         ) به دست آورد.5- دهنده اي كه

1 - بر راه آب بپاشيد هان (آگاه باشيد) زيرا معشوق از راه مي رسد به باغ مژده دهيد زيرا بوي بهار از راه مي رسد.

نگار : استعاره از معشوق .                     مصراع دوم : تشخيص ،                                  بهار استعاره از معشوق  .

بهار و باغ : مراعات نظير      باغ : استعاره از عارفان

درس هفتم

طوطي و بقّال

1ـ بقّالي بود كه طوطي خوش آواز، سبز رنگ و سخنگويي داشت.

2ـ طوطي از دكّان مراقبت مي‌كرد و با مشتريان هم صحبت مي‌شد و شوخي مي‌كرد.

الف- بیان معنی شعر ونثر   (  6نمره )

بيت ها و عبارت هاي زير را به نثر امروزي بنويسيد.

1- بر كشته های ما  جز باران رحمت خود مبار  5/

2- نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت                     متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را . 5/

الف) بیت ها و عبارات زیر را به نثر ساده و روان برگردانید

1- دگرگونه ترباشدآيين ما                         جزاين باشد آرايش دين ما

2- پدر  را  نبايد  كه  داند  پسر              كه بندد دل و  جان  به مهر پدر

3- خدايي او راست  درخورنده

درس ششم داستان خير و شر:

نكته ها : كتاب «داستان هاي دل انگيز ادبيات فارسي به قلم «دكتر زهرا كيا» است. محتواي اين كتاب «بازنويسي چند داستان زيباي فارسي است. يكي از داسان هاي كتاب داستان هاي دل انگيز ادبيات فارسي داستان خير و شر است. ناخدا اين داستان كتاب «هفت پيكر» نظامي گنجوي است. خير و شر داراي پيام هاي بسياري است . محتوايي ترين پيام داستان اين است كه كشاكش بين نيكي و بدي هميشگي است ولي سرانجام خوبي بر

شرح درس چهارم و پنجم - ادبیات فارسی 3ریاضی و تجربی

^{* فصل دوم *}

^{عناصر داستان :}        

^{* مهم ترین عناصر داستان را نام ببرید :
1- شخصیت و قهرمان  2- راوی داستان یا زاویه ی دید  3- هسته یا طرح داستان  4- درون مایه  5- لحن}

 خودآزمايي درس 1 :
1. در درس ستايش خدا و پيغمبر بين كدام كلمات آزايه ي «سجع ديده مي شود؟ (مثال : تابنده و پاينده)

سجع همانندي كلمات در پايان دو جمله يا بيشتر است.

آفريننده اي است كه پرستيدن اوست سزاوار، دهنده اي است كه خواستن جز او نيست خوش گوار . هست كننده از نيست كننده از هستي

كلمات سجع در ساير عبارات درس :

خواري و سروري / زيبنده و درخورنده / گزيد و رسيد / باز پسين و پيشين / بندي و پندي / راه نماينده و آگاهاننده / ستوده و شنونده / بركار و خار

1-اي خداي مهربان و بخشنده ، اي كه از فضل و بخشش تو حاجت هر نيازمند برآورده مي شود، با بودن خدايي چون تو، شايسته نيست . كه بنده به ديگري روي آورد و از غير تو ياري بخواهد.

2- خدايا ، داشن اندك ما را كه همچون قطره اي از درياهاست. به درياهاي دانش بيكران خود متصل كن

به نام خدا                     مستمردرس : زبان فارسی (2)   درس اول و دوم دبيرستان دكتر حسابي آبدانان 

1- زبان یکی از توانایی های ذهن انسان است حال آن که .......... فقط ................. این توانایی است.

الف) نوشتار – نمود آوایی         ب) گفتار – نمود حرکتی      ج) نوشتار – نمود حرکتی     د) گفتار – نمود آوایی

2- زبان شناسان معتقدند که در زبان به عنوان یک توانایی ذهنی ،هیچ گونه سهو یا خطایی وجود ندارد تنها در ............... سهو و خطا پدید آید.

الف) نوشتار                              ب) گفتار                             ج) گفتار و نوشتار                  د) هیچکدام

معني شعر رزم رستم وسهراب 2و1سال اول دبيرستان

1-     اکنون  داستان رزم رستم و سهراب را گوش کن . داستان­های دیگر را شنیدی این را هم گوش کن .

2-     [ آن مهره ] را به او داد و گفت : این را نزد خودت نگه­دار اگر روزگار به تو دختری داد ،

3-     این مهره را با بخت نیکو و طالع روشن به گیسوی او بیاویز.

ادبیات حماسی

رستم و اشکبوس

       آن چه در سال قبل خواندیم:

   حماسه یکی از انواع ادبی است که به شکل داستان و روایت دارای زمینه ی قهرمانی رنگ ملی و قومی است. هم چنین با سبکی فاخر که در آن حوادثی غیر عادی(فراتر از عادت) روی می دهد.

       حماسه دو نوع است:  1. طبیعی  2. مصنوع

نمونه سوال زبان فارسی 2

الف- زبان شناسی (4 نمره)

1 – تمایز زبان از گفتار چه کمکی به ما می کند؟5/

2 – خطاها و اشتباهاتی که در گفتار پدید می آید ناشی از چیست؟دو مورد بنویسید؟5/.

3 – چرا گوناگونی سبکی و لهجه ای به یگانگی زبان آسیب نمی رساند؟5/

4 – دو نمود مهم زبان را نام ببرید؟5/

سجع

آوردن کلماتی در پایان جمله های نثر که در وزن یا حرف یا حرف آخر یا هر دو ( وزن و حرف آخر ) با هم یکسان باشد .

نکته ۱ : سجع در کلامی دیده می شود که حداقل دو جمله باشد یا دو قسمت باشد .

نکته ۲ : سجع باعث آهنگین شدن نثر می شود به گونه ای که دو یا چند جمله را هماهنگ سازد .

نکته ۳ : سجع در نثر حکم فافیه در شعر را دارد .

نکته ۴ : اگر در پایان جمله ها کلمات تکراری وجود داشته باشد ، سجع پیش از آن می آید .

مثال : الهی اگر بهشت چون چشم و چراغ است بــی دیــدار تــو درد و داغ اســت

نکته ۵ : گاهی در جملات سجع ممکن است افعال به قرینه ی لفظی یا معنوی حذف شوند .

مثال ۱ : منت خدای را عـزووجل که طاعتـش موجب قـربت است و به شکر اندرش مزید نعمت . ( فعل « است » به قرینه ی لفظی حذف شده است . )

مثال ۲ : خـلاف راه صواب است و نقض رای اولـوالالباب « است » (حذف لفظی ) ذوالفقـار علی در نیـام ( باشد ) و زبان سعدی در کام « باشد » ( حذف معنوی ) .

توضیح : فعل « باشد » در دو جمله ی پایانی به قرینه ی معنوی حذف شده است .

توجه : به نثر مسجع ، نثر آهنگین نیز می گویند .

« انواع سجع »

الف ) سجع متوازن : آن است که کلمات سجع فقط در وزن اشتراک داشته دارند .

مثال : ملک بی دین باطل است و دین بی ملک ضایع .

توضیح : هر دو کلمه دارای هجای بلند می باشند لذا هم وزن اند .

مثال : طالب علم عزیز است و طالب مال ذلیل .

توضیح : دو کلمه ی « عزیز » و « ذلیل » دارای دو هجا ، یکی کوتاه و یکی کشیده هستند . لذا در وزن یکسانند .

ب ) سجع مطرف : آن است که کلمات سجع فقط در حرف یا حروف پایانی با هم اشتراک دارند .

مثال : محبت را غایت نیست از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست .

توضیح : کلمه ی « غایت » دارای دو هجا و کلمه ی « نهایت » دارای سه هجا می باشد پس دو کلمه هم وزن نیستند بلکه فقط در حرف آخر مشترک اند .

ج ) سجع متوازی : به سجعی گفته می شود که کلمات سجع هم در حرف پایانی و هم در وزن یکسان می باشند .

مثال : باران رحمت بی حسابش همه را رسیده و خوان نعمت بی دریغش همه جا کشیده .

توجه : از آن جائیکه سجع متوازی ، زیباتر و خوش آهنگ تر است و در متون فارسی کاربرد بیشتری دارد . لذا شناخت این نوع سجع برای دانش آموزان عزیز با اهمّیّت تر می باشد .

نمونه هایی از آثار مسجع : اوّلین با سجع در مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری ( قرن پنجم ) به کار گرفته شد و بعدها سعدی در « گلستان » ، جامی در « بهارستان » ، نصرالله منشی در « کلیله و دمنه » آن را به حد کمال خود رساندند . و در ادامه کسانی چون قائم مقام فراهانی در « منشئأت » و قاآنی در کتاب « پریشان » از آنها پیروی کردند .

شرحي كوتاه بر آرايه هاي ادبي

آرايه هاي ادبي به دو دسته تقسيم مي شود :

الف ) بدیع ب ) بیان

الف ) بدیع علمی است که به باز شناسی آرایه های لفظی و معنوی می پردازد .

بدیع بر دو نوع است : ۱- آرایه های لفظی ۲- آرایه های معنوی

آرایه های لفظی : یعنی زیبایی کلام که با لفظ انجام می شود .

آرایه های لفظی عبارتنداز : واج آرایی ، سجع ، ترصیع ، جناس ، قلب ، ملمع .

واج آرایی ( نغمه ی حروف )

مگسی را کشتم

نه به این جرم که حیوان پلیدیست، بد، است
و نه چون نسبت سودش به ضرر یک به صد است
طفل معصوم به دور سر من میچرخید
به خیالش قندم
یا که چون اغذیه ی مشهورش، تا به آن حد، گَندَم
ای دو صد نور به قبرش بارد
مگس خوبی بود
من به این جرم که از یاد تو بیرونم کرد
مگسی را کشتم

 زنده ياد حسین پناهی

سئوالات امتحان درس  :ادبيّات فارسي (1)     نوبت : اول    دی ماه

الف) معني واژه هاي مشخص شده زير را بنويسيد.

1 - گوش پند نيو شان  آواز او شنوده .               2-  لواي ستم  بر تو شد استوار  .

4 -  در نواي طوطيان  حاذق   بدي.                   3 – تاريخ  مشيّت  باري تعالي است.

5- همي خواست پيروزي و دستگاه                    6 -  برخيز  تيغ   و    دشنه  بيار .

7 -  نبايد  به گيتي كسي تاجور                          8-    « سياه گيل »  امير  طلايه   بود.